У Віцебскім абласным краязнаўчым музеі адбылася прэзентацыя ўнікальнага артэфакта, знойдзенага ў 2019 годзе ў Чуднове (Украіна), – надмагільнай пліты з пахавання вядомага беларускага і польскага пісьменніка і паэта Яна Баршчэўскага, аднаго з заснавальнікаў новай беларускай літаратуры.
Ян Баршчэўскі нарадзіўся ў вёсцы Мурагі Полацкага павета Віцебскай губерні (зараз Расонскі раён) у сям'і святара, якая, як мяркуецца, належала да збяднелага шляхецкага роду. Вучыўся ў Полацкім езуіцкім калегіуме. Канікулы часцей за ўсё праводзіў у падарожжах па родных мясцінах, ваколіцах возера Нешчарда. Збіраў легенды, якія затым увайшлі ў самы вядомы яго твор "Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях».
Адзін час Ян Баршчэўскі жыў і працаваў у Пецярбургу, а да 1850 года пераехаў у Чуднаў, дзе памёр ад сухотаў.
У пачатку 2000-х гадоў уласнік падворка ў Чуднове пачаў праводзіць газаправод і выкапаў чыгунную пліту. Ад іржы не было відаць, што на ёй напісана. Яна важыла 35 кілаграмаў.
17 гадоў пліта проста стаяла на падворку, пакуль уласнік не вырашыў зацэментаваць двор, а для эканоміі цэменту пакласці пліту. Пад уплывам надвор'я надпіс сышоў з пліты, але гаспадары падумалі, што гэта нямецкая мова, і не сталі перакладаць.
15 красавіка 2019 года плітой зацікавілася дачка гаспадароў падворка Алена Прыходчанка, якая стала шукаць аналаг імя з пліты ў інтэрнэце і знайшла, што пліта магла знаходзіцца на магіле пісьменніка Яна Баршчэўскага. На пліце - надпіс на польскай мове: «Ян Баршчэўскі, прыхільнік Бога, прыроды і людзей, пісьменнік натхненняў і пачуццяў. Жыў годна 70 гадоў. Памёр 28 лютага 1851 года". Знаходка стала сапраўднай сенсацыяй, праліўшы святло на дакладны год нараджэння пісьменніка.
На сродкі Фонду імя Марыі Магдалены Радзівіл (Швейцарыя) у 2020 годзе ў Чуднове (Украіна) адкрыты помнік Яну Баршчэўскаму, а ў 2021 годзе арганізавана рэстаўрацыя надмагільнай пліты ў Мінску.
6 красавіка 2021 года дошка была прэзентавана ў Расонах, 14 красавіка ў Полацку і з 16 красавіка будзе непрацяглы час экспанавацца ў віцебскай Ратушы.
Да слова. Унікальны артэфакт можна будзе пабачыць усяго некалькі дзён на выставе «100 рарытэтаў да 100-годдзя музея» ў Ратушы.
© Авторское право «Витьбичи». Гиперссылка на источник обязательна.